Giới thiệu mô hình chăn nuôi bò sữa tiên tiến, hiện đại

Hiện nay, chăn nuôi bò sữa là một trong những ngành nông nghiệp đang phát triển mãnh mẽ và mang lại hiệu quả kinh tế cao ở nước ta. Tuy nhiên, đa phần các cơ sở chăn nuôi đều ở quy mô nhỏ, thực hiện theo phương pháp chăn nuôi truyền thống và không có quy trình chuyên nghiệp. Chính điều này đã khiến năng suất không cao, chất lượng sản phẩm không đạt chuẩn, dễ bị nhiễm bệnh, chưa vệ sinh tốt. Vì vậy, việc học và thực hiện theo mô hình chăn nuôi bò sữa tiên tiến, hiện đại là rất cần thiết. Bài viết sau đây sẽ chia sẻ đến bà con mô hình chăn nuôi bò sữa hiện đại và tiên tiến nhất.

Video giới thiệu về mô hình chăn nuôi bò sữa ở vùng Đồng bằng Nam Bộ

Yêu cầu của mô hình chăn nuôi bò sữa tiên tiến

Với mô hình chăn nuôi này, bà con cần đáp ứng một số tiêu chí cơ bản sau:

- Địa điểm thực hiện là hợp tác xã, trang trại hoặc hộ dân chăn nuôi bò sữa.

- Chuồng trại dành cho bò cần kiên cố, diện tích từ 50m2 trở lên; đảm bảo vấn đề vệ sinh, thông thoáng mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông; có sân vận động riêng cho bò.

- Chuẩn bị được máy móc, thiết bị cần thiết như: hầm biogas; hệ thống phun sương; hố ủ phân; hệ thống máy tính.

- Đảm bảo cung cấp điện nước, nguyên – nhiên liệu đầy đủ để phục vụ cho mô hình.

- Phải giảm tải được mùi hôi từ chất thải chăn nuôi và nước thải sau khi biogas.

Các phương pháp thực hiện chăn nuôi bò sữa theo mô hình tiên tiến

Chọn giống

Chọn giống cho bò là khâu vô cùng quan trọng và cần bà con hết sức lưu tâm. Bởi giống sẽ ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm về sau. Các tiêu chí khi chọn giống cho bò sữa cần có là:

- Ngoại hình: bò cần có ngoại hình cân đối; bầu vú đều và rộn, đầu thanh nhẹ, mềm; bốn chân thẳng đều và rắn chắc.

- Trọng lượng: tùy theo giống bò sẽ có các tiêu chuẩn riêng biệt như bò Hà Lan thuần từ 3 – 4 tuổi cần nặng 450 – 500kg; bò Hà Việt 3 – 4 tuổi cần nặng 350 – 390kg; bò lại Sind 3 – 4 tuổi cần nặng 280 – 320kg.

- Di truyền: có giống bố và mẹ tốt, sản lượng sữa cao, chu kỳ cho sữa dài, khỏe mạnh.

- Khả năng cho sữa: tùy theo từng giống bò khác nhau, bò Hà Việt có chu kỳ cho sữa từ 270 – 300 ngày với năng suất 8 – 10kg/ngày; bò lai Sind chu kỳ cho sữa là 140 – 170 ngày với năng suất là 6 – 8kg/ngày.

Cách phát hiện bò động dục và phối giống

Thời gian bò động dục thường kéo dài trong 18 – 36h. Khi động dục bò sẽ ít ăn; sữa giảm; thường hay nhảy lên lưng con khác hoặc để con khác nhảy lên lưng mình. Thời gian để phối giống trở lại là 20 – 30 ngày sau khi đẻ. Thời điểm tốt nhất để phối giống là cho lần động dục thứ 2 là 45 – 60 ngày sau đẻ. Với bò có sản lượng sữa cao thì nên phối giống vào tháng thứ 3 hoặc 4 để kéo dài chu kỳ vắt sữa.

Hiện nay có 2 cách phối giống cho bò phổ biến nhất gồm:

- Phối giống trực tiếp: cho bò trực tiếp giao phối với nhau. Cách này phù hợp với bò tơ trưởng thành có trọng lượng nhỏ hoặc bò tơ khó phối.

- Phối giống nhân tạo: sử dụng tinh trùng để phối với bò cái. Cách này sẽ giúp bà con chọn được giống theo đúng yêu cầu và phù hợp với chăn nuôi. Đồng thời, với cách này sẽ đảm bảo được việc có con chất lượng tốt.

Phương pháp chăm sóc, đỡ đẻ cho bò sữa

Khi đỡ đẻ cho bò sữa bà con cần chuẩn bị một số thứ gồm: nước muối 10% hoặc thuốc tím 0.1%; cồn iod hoặc cồn 75 độ; các loại thuốc thú y như vitamin C, oxytocin, camphora; cỏ khô, rơm, xà bông,…..

Cách đỡ đẻ cho bò gồm các bước sau:

- Tắm rửa, vệ sinh sạch sẽ cho bò và sát trùng tay bằng cồn.

- Kiểm tra thai bò là thuận hay nghịch. Nếu có đầu và 2 chân trước hướng ra  ngoài thì là thai thuận; các tư thế khác đều là thai nghịch nên cần sửa thư thế hoặc chuẩn bị để can thiệp khi cần thiết.

- Bọc ối vỡ, bò sẽ rặn và thai lọt ra ngoài. Nếu thấy bò mẹ quá yếu thì cần phải kéo thai hoặc kích thích để bò mẹ rặn bằng cách chích con muỗi 2 – 3 lần tổng khoảng 100 – 150 UI oxytocin, mỗi lần chích cách nhau ít nhất 30 phút. Không được chích quá liều cho phép vì sẽ ảnh hưởng đến bò mẹ.

- Bê con mới sinh nên để bò mẹ liếm, nếu bò mẹ không liếm thì dùng khăn lau khô rồi bóc móng cho bê. Tiếp đó cắt rốn cho bê cách bụng chừng 15cm rồi dùng cồn iod để sát trùng.

- Bò mẹ vừa đẻ xong thì cho uống nước hòa muối, cám. Đợi cho bê con cứng cáp hơn thì bắt đầu cho bú sữa đầu. Cần đảm bảo chuồng bò đẻ và chuồng bê sạch sẽ, khô ráo.

- Ở giai đoạn hậu sản thì cần cho bò mẹ ăn thức ăn dinh dưỡng và thức ăn xanh non. Sử dụng bock rửa tử cung bò bằng nước sát trùng trong 3 – 4 ngày đầu sau đẻ để ngăn chặn, phòng ngừa viêm nhiễm.

Phương pháp nuôi bê sữa đến bò trưởng thành

- Bê 0 – 7 ngày tuổi: tập cho bê uống sữa bằng cách nhúng ngón tay vào sữa rồi bỏ vào miệng bê. Kéo dần tay xuống xô sữa đến khi bê mút sữa trong xô và mút ngón tay. Tâp cho bê con như vậy khoảng 3 – 4 lần, sau đó bê sẽ tự động uống sữa trong xô. Khẩu phần sữa cho bê giai đoạn này là 5 – 6kg/ngày.

- Bê từ 8 – 120 ngày tuổi: sữa được coi là thức ăn chính. Ngoài ra, bà con cần tập cho bê ăn cỏ, cám để dạ cỏ phát triển sớm. Khi bê 4 tháng tuổi thì chuẩn bị bước sang giai đoạn cai sữa nên cần bổ sung thêm đạm, khoáng đa lượng, vi lượng trong khẩu phần ăn. Giai đoạn 8 0 30 ngày tuổi thì khẩu phần sữa là 6kg/ngày; 30 – 60 ngày là 4kg/ngày; 60 – 90 ngày thì 2kg/ngày; 90 – 120 ngày tuổi thì 1kg/ngày.

- Bê cai sữa đến khi bò tơ: giai đoạn này sẽ từ 4 – 12 tháng tuổi và khi thành bò tơ thì thức ăn tinh sẽ là cám hỗn hợp ( 16 – 18% protein) theo tỷ lệ 0.6 – 0.8kg/con/ngày và 1 – 1.2kg/con/ngày. Ngoài ra, bà con cần bổ sung thêm cả muối, mật và ure; thức ăn thô sẽ là rơm, cỏ và cho ăn tự do.

Cách nuôi bò vắt sữa

Với bò vắt sữa cần phải có sản lượng sữa cao; thời gian động dục sớm và trạng thái sức khỏe tốt. Các quy định về vắt sữa bò như sau:

- Vắt đúng giờ và phải cố đinh người vắt.

- Giữ yên lặng khi vắt; không hút thuốc; không làm bò thấy khó chịu.

- Trước khi vắt công nhân cần rửa tay sạch sẽ và cắt móng tay ngắn; đeo khẩu trang, sức khỏe tốt, không mắc bệnh truyền nhiễm.

- Chuồng trại vắt sữa cần đảm bảo hợp vệ sinh và sạch sẽ.

- Bò cao sản vắt sữa trước; bò trung sản và thấp sản thì vắt sau. Vắt bò không viêm vú trước, bò bị viêm vú vắt sau. Với bò viêm vú, vú nào không bị viêm thì vắt trước, vú nào viêm vắt sau. Sữa bò bị viêm vú không được dùng.

- Trong 10 – 15 ngày đầu sữa bò chứa rất nhiều kháng thể và hàm lượng dinh dưỡng cao nên chỉ dành cho bê con uống mà không nhập vào hàng hóa.

- Không dùng sữa từ bò mới tiêm kháng sinh trong ít nhất 24h; bò chích vaccine nhiệt than trong 15 ngày.

Các bước vắt sữa bò

Để vắt sữa bò, trước tiên cần đưa bò vào vị trí, cho bò ăn thức ăn tinh theo khẩu phần, sau đó cố định và cột chân bò. Người vắt đừng bên phải bò, xô hứng sữa để trước mặt. Tiếp đó xoa sạch vú bò và lau khô rồi vắt vài tia sữa đầu tiên để kiểm tra vú.

- Đầu tiên, xoa kích thú vú bò bằng cách dùng đầu ngón trỏ đến út nắm giữa 2 bầu vú trái, ngón cái làm chuyển động toàn bầu vú. Tiếp tục chuyển sau bầu vú phải, 2 ngón cái nắm ở bầu vú, 2 bàn tay chuyển động trong theo bầu vú để kích thích bò bình tĩnh, đứng yên và để sữa dồn xuống 4 núm vú.

- Để bắt đầu vắt, dùng ngón cái, ngón trỏ nắm và thít chặt cơ vú rồi tiếp tục thít các ngón khác để sữa chảy vào bầu vú. Khi sữa đã thoát ra ngoài thì ngón cái, trỏ và cái ngón khác mới lần lượt buông ra. Dưới áp lực từ sữa, sữa sẽ dần dần xuống núm vú thì tiếp tục lặp lại thao tác ban đầu với tần suất 70 – 90 nắm/phút.

- Khi sữa còn từ 8 – 10% thì dừng vắt và thực hiện xoa kết thúc. Đầu tiên xoa nửa bầu vú trái rồi chuyển qua nửa bầu vú phải. Cách xoa giống xoa kích thích nhưng ấn mạnh hơn để sữa còn lại dồn xuống núm vú. Thực hiện vắt, vuốt kiệt sữa để tránh bị viêm vú. Sau khi vắt xong thì rửa sạch đầu vú bò bằng nước sạch và lau khô. Không để bò nằm ngay khi vắt sữa xong để tránh bị nhiễm trùng núm vú.

Cách nuôi bò cạn sữa

Với bò vắt sữa đến tháng mang thai thứ 7 cần bắt buộc cho cạn sữa theo 1 trong 2 cách sau:

- Bò có năng suất từ 4 – 5 lít trở lên: giảm số lần vắt sữa trong ngày xuống còn 1 lần/ngày hoặc 2 – 3 ngày vắt 1 lần; đổi giờ và trình tự thao tác vắt sữa.

- Bò có năng suất 2 – 3kg/ngày thì 3 – 4 ngày vắt 1 lần sữa rồi để sữa tự tiêu. Sau giai đoạn cạn sữa thì cho bò ăn lại khẩu phần bình thường.

Cách phòng bệnh và vệ sinh cho bò

- Thức ăn đảm bảo không bị mốc, chua hay thối; nước uống cần sạch sẽ, không dùng nước có nguồn bệnh.

- Thường xuyên tắm rửa cho bò, phun thuốc diệt ve; tiêu độc định kỳ hàng tháng 1 lần bằng vôi sống , sút hoặc formol.

- Một số bệnh thường gặp ở bê con: giun phôi, giun đũa; cầu trùng; tiêu chảy; viêm phế quản – phổi; viêm rốn,….

- Các bệnh phổ biến ở bò: chướng hơi dạ cỏ; lở mồm long móng; viêm vú; cảm nắng; ngộ độc; ký sinh trùng đường máu; viêm bao tim;…..

- Cần tìm phòng một số bệnh như tụ huyết trùng; lở mồm long móng và kiểm tra định kỳ để phát hiện bệnh; đặc biệt là bệnh truyền nhiễm có thể lây sang người.

Với chất thải của bò, cần xử lý như sau:

- Chất thải rắn thì bỏ vào hố ủ rồi đem bán hoặc làm phân bón cây trồng.

- Chất thải lỏng thì đưa vào hệ thống biogas xử lý rồi dùng tưới cỏ hoặc dùng cho mục đích khác.

Việc áp dụng mô hình chăn nuôi bò sữa tiên tiến sẽ giúp tăng hiệu quả kinh tế lên tới 20% và tiết kiệm được chi phí sản xuất. Đồng thời, áp dụng mô hình này cũng giúp nâng cao nhận thức của người chăn nuôi bò sữa, bảo vệ môi trường; nâng cao giá trị ngành chăn nuôi bò sữa; giảm phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính; giảm mùi hôi và giảm ô nhiễm môi trường. Hy vọng với bài chia sẻ trên bà con đã hiểu hơn về mô hình chăn nuôi bò sữa tiên tiến.